تصویری از سفر اول به کاروانسرای دیرگچین (آذر ۸۵)

در این مدت دوبار به کاروانسرای زیبا، بزرگ و حیرت‌آور دیر گچین (یا دیرکاج) سرزدم یکبار با همسرم زهره و حامد و آناهیتا (هم‌سفرهای قبلی) و یکبار هم گروهی از دانشجویان تاریخ دانشگاه تهران را با خود بردم. بزرگی و عظمت این بنای کهن که بنیانی هزار و پانصدساله دارد هر بیننده‌ای را به حیرت وامی‌دارد چه برسد به اهالی تاریخ را!

پیشنهاد می‌کنم در همین روزهای سرد زمستان که خیلی از جاها مناسب تفرج نیست، برای گریز از هیاهوی تهران، یک روز صبح خروس‌خوان! از شهر بیرون زده و راه ورامین را پیش بگیرید. بهتر است از مسیر غافل نشوید و پیش از رسیدن به کارونسرا، از مسجد جامع ورامین، یادگار روزگار استیلای مغولان بر ایران دیدن کنید. چون فرصت کمی برای نوشتن دارم، درباره این مسجد کهن شما را به نشانی http://tebyan.net/index.aspx?pid=11336  ارجاع می‌دهم.

تصویری از بام کاروانسرای دیرگچین (آذر ۸۵)

پس از خروج از ورامین به طرف چرم‌شهر، وارد جاده‌ی بسیار زیبایی می‌شوید که در بخشی از آن درختان تنومند، دو سوی مسیر را زینت بخشیده‌اند. حدود 5 کیلومتر مانده به چرم‌شهر، در سمت راست جاده (پس از خروجی به‌طرف قم) یک جاده خاکی آغاز می‌شود که در ابتدای آن تابلوی زرد رنگ کوچکی مسافران را به طرف کاروانسرای دیر گچین راهنمایی می‌کند. از اینجا حدود یک و نیم ساعت مسیر خاکی است. به موازات همین جاده باریک، اتوبانی در دست احداث است که گرمسار را به اتوبان قم متصل می‌کند، این اتوبان از 180 متری کاروانسرا می‌گذرد. وقتی به کارونسرا می‌رسید با دنیای چند صد سال پیش مواجه می‌شوید: بر در ورودی تابلویی نصب شده که ورود هرگونه دام (شتر و بز و گوسفند) را به داخل ممنوع کرده و برای آن پیگرد قضایی تعیین نموده! چون تا همین یکی دو سال پیش، کاروانسرا در اختیار عشایر بود و آنها هم صدها نفر شتر و بیش از هزار راس گوسفند و سایر دامها را در این محل نگهداری می‌کردند، این حضور، چنان پررنگ بوده! که هنوز در بخشی از حیاط کاروانسرا برای نمونه یک متر مربع (بله! یک متر مربع!) از فضولات بجامانده از این میهمانان ناخوانده (زیر شیشه) نگهداری می‌شود. چند عکسی را که در اوایل دیماه از کاروانسرا گرفته‌ام را ببینید و برای اطلاعات بیشتر درباره وضعیت این بنای عظیم روزگار صفوی و بدل شدن آن به طویله، گزارش و عکسهای مندرج در نشانی زیر را ببینید: http://www.pouyan.ws/archives/2005_02.php

 وسعت محوطة کاروانسرای دیر گچین به 12 هزار متر مربع می‌رسد که بنای کاروانسرا حدود 8 هزار متر از این فضا را به خود اختصاص داده است. این بنا دارای 43 حجره، ایوان شاه‌نشین، حیاط خلوت، 8 شترخانة وسیع، حمام و مسجد است. تجسم شترخانه‌ها، باراندازها و حجره‌ها، هنگامی که مملو از کالا و مسافر بوده، آدم را با خود به روزگاری پر رونق، باشکوه و تحسین‌برانگیز می‌برد، چراکه وسعت فضاهای مذکور به حدی است که امروز نیز کمتر بنگاه تجاری در دل شهرهای بزرگ با آن برابری می‌کند!